Achtergrond

On this page

Uitheemse rivierkreeften in Vlaanderen

De laatste jaren ziet Vlaanderen een toename van invasieve, uitheemse rivierkreeften zoals de beruchte marmerkreeft en de rode Amerikaanse rivierkreeft. Deze dieren, die hier van nature niet voorkomen, zorgen voor aanzienlijke schade en overlast. Tot nu toe zijn er zes verschillende soorten waargenomen, en de kans op nieuwe introducties blijft hoog. De enige inheemse soort, de Europese rivierkreeft (Astacus astacus), werd sinds 1945 niet meer in Vlaanderen gezien.

De soorten die tot nu toe in Vlaanderen voorkomen zijn:

Hoe kwamen ze hier terecht?

Traditioneel waren Europese rivierkreeften een geliefd gerecht in Vlaanderen, maar door intensieve vangst en een verslechterende waterkwaliteit gingen de populaties aan een stevig tempo achteruit. Als oplossing voor het dalende aanbod werden in de jaren ‘70 en ‘80 de uitheemse Turkse en Californische rivierkreeft geïntroduceerd. Deze soorten planten zich sneller voort dan de Europese rivierkreeft en zijn minder veeleisend wat betreft waterkwaliteit. Helaas bracht de Californische rivierkreeft ook de kreeftenpest mee, wat de druk op de inheemse populaties verder verhoogde.

Recent zijn de meeste introducties gelinkt aan de aquarium- en vijverhandel. Rivierkreeften zijn populair bij aquariumhouders en tal van soorten worden uit verschillende landen ingevoerd. Als ze ontsnappen of worden vrijgelaten, bestaat de kans dat ze zich hier vestigen. Hun vermogen om in diverse aquatische habitats te overleven en zich over het land te verplaatsen naar andere waterlichamen maakt hen uiterst succesvol in het inpalmen van onze Vlaamse wateren.

Waarom zijn invasieve rivierkreeften een probleem?

Invasieve rivierkreeften vormen om meerdere redenen een bedreiging voor lokale ecosystemen:

  • De dieren hebben een omnivoor dieet. Op het menu staan onder andere waterinsecten, slakken, amfibieëen, vissen en eieren, maar ook planten, algen en dood organisch materiaal.
  • Ze vernielen waterplanten en graven gangen en holen in oevers en waterbodems. Dit heeft als gevolg dat het water troebel wordt en de waterkwaliteit achteruit gaat.
  • Uitheemse rivierkreeften kunnen drager zijn van ziektes zoals de kreeftenpest, waar onze inheemse soort niet tegen bestand is.
  • Dankzij hun groot aanpassingsvermogen en snelle voortplanting kunnen ze zich zeer makkelijk in nieuwe habitats vestigen.

Door hun dieet en gedrag gaat de komst van uitheemse rivierkreeften vaak samen met een afname of verlies van verschillende, al dan niet beschermde, soortgroepen zoals vogels, vissen en amfibieëen. Om de impact van deze invasieve dieren te verminderen, is het nodig ze te bestrijden of beheren. De snelle toename van het aantal uitheemse rivierkreeften in combinatie met hun verborgen levenswijze maakt dit echter een zeer moeilijke opdracht.

Regelgeving

De regels voor de Californische rivierkreeft, de marmerkreeft en de geknobbelde, gevlekte, rode en roestbruine Amerikaanse rivierkreeften worden bepaald door de Europese verordening over invasieve uitheemse soorten (nr. 1143/2014) en het Vlaamse soortenbesluit van 15 mei 2009. Sinds 3 augustus 2016, en voor de roestbruine Amerikaanse rivierkreeft sinds 2 augustus 2022, staan deze soorten op de Europese Unielijst van zorgwekkende, invasieve uitheemse soorten. Dit betekent dat het in alle Europese lidstaten verboden is om deze soorten te importeren, houden, kweken, vervoeren, verhandelen, gebruiken, uit te wisselen of vrij te laten in het wild. Enkel gespecialiseerde instellingen mogen de dieren nog overnemen of aankopen. Indien je al vóór deze data in het bezit was van de vermelde soorten, dan mag je de dieren wel houden tot ze op natuurlijke wijze sterven. De andere regels blijven echter gewoon van kracht. Daarnaast moet je ervoor zorgen dat de rivierkreeften in een gesloten omgeving verblijven, zich niet voortplanten en niet kunnen ontsnappen. We willen nogmaals benadrukken dat het ten strengste verboden is om de dieren los te laten in de natuur.

In Vlaanderen mogen deze soorten worden bestreden volgens de bepalingen van het soortenbesluit. De bestrijding mag worden uitgevoerd door (of met toestemming van) de eigenaar, de (ver)huurder, de exploitant of de grondgebruiker(s) van het terrein waarop de ingrepen plaatsvinden.

Houden en verhandelen van niet-Unielijst soorten

De Turkse rivierkreeft, gestreepte Amerikaanse rivierkreeft en eventuele nieuwe soorten zijn nog niet vermeld op de Unielijst en er is op dit moment geen wet die het bezit, kweken en verhandelen van deze soorten verbiedt. Omdat ze van nature niet voorkomen in België, is het echter wel verboden deze dieren vrij te laten in de natuur. Daarnaast willen we, om toekomstige introducties te vermijden, aanraden deze soorten niet te houden en er anders nadrukkelijk op te letten dat ze niet kunnen ontsnappen.

Meer weten?